Niet direct een verrassing, dit woord van de week. Kerst is het feest van het licht. Niet zozeer omdat Jesus op 25 december geboren zou zijn, dat is niet bekend. Wel omdat de monniken die zich met de kerstening bezighielden slim inspeelden op de heidense gebruiken. En die heidenen richtten zich op de natuurverschijnselen, voor hen min of meer verklaarbaar. De zon speelt daarin een grote rol en de winterse zonnewende beloofde herstel van de natuur. De dagen gaan lengen, de zon wordt warmer, gewassen gaan weer groeien, dieren paren, kortom het nieuwe leven wordt aangekondigd met die zonnewende. Door het heidense feest te handhaven maar er een nieuwe betekenis aan te geven kreeg men de mensen gemakkelijker mee.
De kerstboom heeft waarschijnlijk ook een connectie met de heidense gewoonten waarbij de boom (meestal eik) als heilig beschouwd werd. Een vergelijking met de midzomernachtboom bij die andere zonnewende mag hier gemaakt worden. Santa Claus of de kerstman is eigenlijk een samenraapsel van allerlei traditionele winterfiguren waaronder onze Sinterklaas, die in Amerika zijn samengevoegd tot een nieuw fenomeen en vandaar weer is overgewaaid naar Europa. Niet alleen Sinterklaas maar ook Father Christmas en bijvoorbeeld de Duitse Weinachtsman droegen bij aan de wording. Het beeld is in het begin van de negentiende eeuw ontstaan en in fantasievolle verhalen, gedichten en tekeningen uitgewerkt tot wat we nu kennen. In ongeveer diezelfde tijd kreeg Sinterklaas ook zijn zwarte knecht, gewoon omdat een onderwijzer een leuke tekening maakte. In het Zweedse Tomteland wordt de kerstman geholpen door trollen, de Ieren zweren bij elfjes als hulp. En die rendieren die de slee trekken? Wanneer je Santa vanaf de Noordpool of Lapland laat komen dan kun je dat moeilijk met paard en wagen doen. Het moge duidelijk zijn dat de schoen die onze kinderen met Sinterklaas bij de schoorsteen zetten dezelfde oorsprong heeft als de sokken boven de haard waarin de kerstman de cadeautjes doet.
Maar goed, lichtfeest, wat mij betreft geven we het de betekenis van ‘het licht zien’, de ogen openen en kiezen voor een betere wereld.
Ik weet het, ik ben een optimist en woon in Utopia.
